معرفی رشته زیست شناسی – گرایش علوم گیاهی

هدف:

شاخه علوم گیاهی: دانشجویان با گذرانیدن دروس مشترک و اختصاصی خود که در آن ?? واحد دروس اختیاری و با جنبه کاربردی نیز پیش بینی شده است می توانند نیاز موسسات پژوهشی، آموزشی، تولیدی و خدماتی به کارشناسان علوم گیاهی را برطرف نمایند. از جمله دروس تخصصی شاخه علوم گیاهی عبارتند از: جلبک شناسی، قارچ شناسی، مورفولوژی گیاهی، اکولوژی گیاهی، فیزیولوژی گیاهی، اصول و روش های رده بندی گیاهان و … اهمیت این شاخه با توجه به نیاز مراکز پژوهشی به کارشناسی علوم گیاهی آشنا به مسائل گیاه شناسی و فیزیولوژی گیاهی، نیاز علوم گیاه پزشکی به کارشناسان علوم گیاهی، نیاز به کارشناسان علوم گیاهی در کشاورزی و صنایع دارویی، غذایی و چوب و کاغذ و … نیاز به کارشناسان علوم گیاهی در مسائل محیط زیست، رفع نیازمندیهای علوم طبیعی و باغهای کشاورزی به کارشناسان علوم گیاهی و پاسخگویی به نیاز مراکز آموزشی و پژوهشی در زمینه تربیت مدرس و محقق علوم گیاهی بخوبی روشن می شود.

ماهیت:

این رشته که یکی از شاخه های زیست شناسی است، صرفاً موارد مربوط به گیاه را اعم از گیاهان اولیه تا امروزی بررسی می کند و دارای زمینه های مختلفی مانند: گیاه شناسی، فیزیولوژی گیاهی، ریخت زایی و اندام زایی در گیاهان، بیوشیمی و جلبک شناسی است.

“علوم گیاهی دارای دو بخش عمده “فیزیولوژی” و “سیستماتیک” است که بخش فیزیولوژی به شناخت زندگی گیاهان و اندامهای مختلف یک گیاه می پردازد و بخش سیستماتیک نیز درباره اسامی و طبقه بندی گیاه می باشد.”

“در حال حاضر دانشجویان کارشناسی علوم گیاهی، اطلاعاتی عمومی در مورد گیاهان و جانوران در دو بخش فیزیولوژی و مباحث مربوط به آن و بخش سیستماتیک به دست می آورند یعنی دروس آنها جنبه تخصصی ندارد و ??? واحد درسی گرایش علوم گیاهی با واحدهای درسی گرایش علوم جانوری یکسان است و هر دانشجوی علوم گیاهی تنها ?? واحد تخصصی می گذراند که البته از این ?? واحد نیز ? واحد اختیاری است و می تواند این ? واحد را از دروس گرایشهای دیگر انتخاب کند.”

فرصت های شغلی

برای یک دانش آموخته علوم گیاهی (در حد لیسانس)

حضور کارشناسان علوم گیاهی در موسسه های تحقیقاتی و اجرایی کشور امری ضروری است تا بتوان محیط زیست ایران را به خوبی حفظ کرد اما به گفته اساتید و دانشجویان علوم گیاهی در حال حاضر فارغ التحصیلان دوره لیسانس این رشته موقعیتهای شغلی مناسبی ندارند. چون دانش و اطلاعات ان ها جنبه تخصصی ندارد و موسسات و مراکز تحقیقاتی و اجرایی بیشتر مایلند که نیروهای مورد نیاز خود را از میان فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد و یا دکترای این رشته انتخاب کنند.

احمدرضا اخوت در همین زمینه می گوید:

“بیشتر فارغ التحصیلان علوم گیاهی در سطح کارشناسی جذب آموزش و پرورش می شوند چون معلومات آنها جنبه عمومی دارد و می توانند در تدریس کتب زیست شناسی دوره متوسطه موفق گردند اما نمی توانند در مراکز تحقیقاتی که نیاز به متخصص در زمینه های مختلف علوم گیاهی دارد، فرصت شغلی مناسبی به دست بیاورند.”

وی در ادامه می گوید: “با این وجود یک دانشجوی کارشناسی که از همان ابتدا توانایی و استعدادش را شناخته و آن را شکوفا کرده و خود را محدود به کتب درسی و دانشگاهی نکرده است، برایش فرصت های شغلی خوبی پیدا می شود.

برای مثال یک دانشجوی شهرستانی می تواند احیاگر گیاهان منطقه زندگی خود باشد و یا با توجه به اهمیت گیاهان دارویی و روی آوردن مردم به این دسته از گیاهان، می تواند گیاهان دارویی شهر خود را شناسایی کرده و خواص آن ها را بررسی کند چون آب و هوای متغییر کشور ما مهمترین عامل در تاثیرات دارویی یک گیاه است و در نتیجه گیاهان دارویی کشور ما ویژگی های نادری دارند.

از سوی دیگر اگر کسی در این رشته خودش سرمایه گذاری کند و متاثر از محیط نشود، می تواند در بخش های کشاورزی – زیست، ژنتیک و بیوتکنولوزی فعالیت داشته باشد.

و بالاخره زمینه تحقیقاتی در این رشته بسیار گسترده است چون حدود یک پنچم گونه های گیاهی ایران، بومی کشورمان هستند و این زمینه خوبی برای تحقیقات است و بسیاری از تحقیقات را نیز می توان با امکانات اندک و در یک آزمایشگاه کوچک و یا در خانه انجام داد. در واقع باید گفت که ما در زمینه گیاه شناسی کاری نکردیم که بررسی کنیم آیا موقعیت کاری در این رشته وجود دارد یا خیر.

کاظم مهدی قلی فارغ التحصیل این رشته نیز با اشاره به تحقیقات اندک در رشت علوم گیاهی می گوید:

“علوم گیاهی آنقدر بکر است که ما در چهار رشته خزه شناسی، جلبک شناسی، قارچ شناسی و سرخس شناسی یا متخصص نداریم و یا تعداد متخصصان از انگشتان یک دست کمتر است. در نتیجه کسی که در یکی از رشته های فوق متخصص شود، موقعیت کاری خوبی به دست می آورد. همچننی اگر یک متخصص علوم گیاهی در زمینه سیستماتیک و فیزیولوژی گیاهان دارویی قوی باشد، مراکز زیادی او را جذب خواهد کرد.”

دکتر فهیمی نیا نیز در مورد فرصت های شغلی فارغ التحصیلان علوم گیاهی می گوید:

“علاوه بر وزارت آموزش و پرورش و مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاهی وزارت فرهنگ و آموزش عالی، سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری، وزارت کشاورزی، وزارت جهاد سازندگی از جمله سازمانهایی هستند که می توانند فارغ التحصیل این رشته را جذب کنند. همچنین یک لیسانس علوم گیاهی می تواند در موسسه های خصوصی پرورش گل و گیاه مشغول به کار گردد.

توانایی های جسمی، علمی، روانی و … مورد نیاز و قابل توصیه

الف) توانایی علمی: حافظه خوب یاور خوبی برای دانشجویان این رشته است.

“چون در رشته علوم گیاهی ما با گونه های زیادی از گیاهان سر و کار داریم، دانشجو باید یک مقدار محفوظات داشته باشد اما این به آن معنا نیست که همه چیز را حفظ کند بلکه باید اصول را یاد بگیرد و در بقیه موارد از کتابها به عنوان راهنما استفاده کند.”

ب) توانایی جسمی:

ج) علاقمندیها:

یک دانشجوی علوم گیاهی باید به گیاهان عشق بورزد چرا که باید روزهای بسیاری را در طبیعت به شوق یافتن گیاهان مختلف سپری کند و یا ساعت های متوالی در آزمایشگاه با صبر و حوصله به بررسی اندام های یک گیاه بپردازد.

“با توجه به این که رشته علوم گیاهی دارای دو شاخه است دانشجویان باید ویژگی های لازم برای هر دو شاخه این علم را داشته باشند.

برای مثال در زمینه سیستماتیک، دانشجو لازم است فردی منظم و مرتب باشد و بتواند مطالب را در ذهن خویش بخوبی طبقه بندی کند و همچنین باید از قدرت تطبیق خوبی برخوردار باشد یعنی بتواند یک گیاه را با نامش تطبیق دهد. برای موفقیت در مبحث فیزیولوژی گیاهی نیز باید فردی جستجوگر بود و قدرت تجزیه و تحلیل خوبی داشت.

این رشته صبر و حوصله زیادی می خواهد چون در آزمایشگاههای علوم گیاهی نمی توان عکس العمل یک گیاه را به سرعت مشاهده کرد و این کار ساعتها و حتی روزها زمان می برد.

دانشجویی باید وارد این رشته شود که از کودکی یک محقق بار آمده باشد چون بسیار سخت است یک جوان ?? یا ?? ساله را که وارد دانشگاه شده است به تحقیق علاقه مند کرد اما اگر دانش آموزان از دوران دبستان محقق و جستجوگر بار بیایند در دانشگاه مشکلی نخواهند داشت”.

“بسیار مهم است که دانشجوی این رشته به امید کشف قوانین طبیعت بخصوص قوانین موجود برای گیاهان وارد دانشگاه شود چون در این صورت نسبت به علوم پایه مثل شیمی و ریاضی که در دو سال اول ارائه می شود بی تفاوت نخواهد بود و می داند که پایه و اساس مباحث بعدی مثل فیزیولوژی، بر همین علوم پایه استوار شده است.”

نظرات:

اگر هدف از ارائه تحصیلات دانشگاهی، آموزش تخصصی رشته های مختلف باشد به نظر من این ?? واحد تخصصی کافی نیست و هیچ دانشجویی با گذراندن این چند واحد محدود نمی تواند در رشته خود متخصص شود. پس یا باید طبق برنامه قبلی شورای عالی برنامه ریزی، دانشجویان علوم گیاهی، بیشتر دروس گیاهی را مطالعه کنند و دانشجویان علوم جانوری نیز دروس مربوط به گرایش خویش را بگذرانند یا در کل گرایش های مختلف را در سطح کارشناسی برداریم و در این دوره به آن ها زیست شناسی عمومی آموزش بدهیم.”

آیا می دانید در کشور ما با یک میلیون و ??? هزار کیلومتر مربع وسعت و تقریباً یک میلیون ??? هزار کیلومتر مربع منطقه کویری، چند گونه گیاهی وجود دارد؟

به گفته دکتر قهرمان در این منطقه خشک بیش از ???? گونه گیاهی وجود دارد که ???? گونه آن بومزاد ایران (گونه هایی که خاص ایران است) و ???? گونه دیگر نادر می باشد. و این یعنی ان که تنوع گل در کشور ما بسیار بالاست و تعداد گونه های گیاهی در ایران برابر با بخش مرکزی اروپا است.

براستی چه کسی باید این طلای سبز را بشناسد و به مردم معرفی کند؟ چه کسی می تواند راه حفاظت و استفاده از این ثروت خداداد را به مردم و مسوولین کشور نشان دهد؟

بدون شک متخصصان و محققان علوم گیاهی در این زمینه نقشی عمده و اساسی دارند. افرادی که با یاری گرفتن از دانش آنها می توان مانع از فرسایش خاک و نابودی پوشش گیاهی مناطق مختلف کشور گردید تا کویر به خانه ما قدم نگذارد چرا که می دانیم وقتی یک درخت قطع می گردد و یا یک سانتی متر از خاک ایران از پوشش گیاهی تهی می شود ما آغوشمان را به روی کویر و در نتیجه سیل های خانمان برانداز بیشتر باز کرده ایم. و چاره این مشکل نیز چندان آسان نیست چون حتی ترمیم یک سانتی متر از خاک، ??? سال زمان می برد و در نتیجه بازیابی یک پوشش گیاهی از بین رفته به زمانی بسیار طولانی نیاز دارد.

نکات تکمیلی:

“طبق مصوبه شورای عالی برنامه ریزی وزارت فرهنگ و آموزش عالی از سال ?? رشته زیست شناسی به دو شاخه تبدیل شده است که یکی شاخه زیست شناسی عمومی، علوم گیاهی و علوم جانوری است و دیگری شاخه سلولی و مولکولی است که شامل میکروبیولوژی، بیوشیمی و بیوفیزیک می شود، بنابراین در حال حاضر ??? واحد از دروس علوم گیاهی و علوم جانوری مشترک است و تنها ?? واحد آنها متفاوت است.”

همان طور که پیش از این گفتیم در حال حاضر گرایش علوم گیاهی تنها در ?? واحد با گرایش علوم جانوری تفاوت دارد که این ?? واحد در هر دانشگاه با توجه به تخصص اساتید و امکانات آن دانشگاه متفاوت می باشد. ما در اینجا برای …

منبع: پارس بیولوژی